به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک»، کشاورزی و دامپروری به عنوان پایه اصلی اقتصاد در شهرستان شیروان از توابع خراسان شمالی شناخته می‌شوند و در تأمین نیازهای غذایی و ایجاد اشتغال نقش مهمی دارند. با این حال، افزایش هزینه‌های تولید، کمبود نهاده‌ها و مشکلات مرتبط با آب، چالش‌هایی را برای کشاورزان و دامداران ایجاد کرده‌اند.

 کشاورزی در شیروان به تولید محصولات غذایی مانند گندم، جو، سیب‌زمینی، هویج و میوه‌های مختلف کمک می‌کند و در تأمین نیازهای غذایی منطقه نقش دارد. همچنین کشاورزی در شیروان اشتغال زیادی ایجاد می‌کند و برای بسیاری از مردم منبع درآمد اصلی محسوب می‌شود.

 گرایش ۶۰ درصد مردم شهرستان مخصوصاً روستائیان در حوزه کسب و کار، به سمت کشاورزی، دامداری و به صورت کلی کارهای تولید است. مزیت‌های شغلی شهرستان شیروان طبق اسناد عبارت‌اند از: دامداری، باغداری، صنایع غذایی، زراعت، صنایع تبدیلی، خدمات، طیور، صنعت، صنایع‌دستی و شیلات.

 این در حالی است که گزارش‌های رسمی منتشر شده نشان از این دارد که طی دهه اخیر، بیش از ۸۷ درصد از عرصه استان خراسان‌شمالی درگیر خشکسالی بوده است. این وضعیت به‌گونه‌ای است که بیش از ۵۰ درصد از پهنه استان تحت‌تأثیر خشکسالی‌های شدید تا بسیار شدید و بیش از ۳۰ درصد آن درگیر خشکسالی‌های خفیف تا متوسط قرار دارد.

 بر اساس تحلیل‌های مرکز ملیِ خشکسالی و مدیریت بحران کشور، تنها ۱/۵ درصد از مساحت خراسان‌شمالی در محدوده ترسالی‌های ضعیف تا متوسط قرار دارد و ۱۵/۷ درصد از پهنه استان نیز در شرایط نرمال است.

 شهرستان‌های اسفراین، گرمه، مانه و سملقان به طور کامل درگیر خشکسالی هستند و سایر شهرستان‌ها مانند بجنورد، جاجرم و شیروان نیز با بیش از ۹۰ درصد خشکسالی مواجه‌اند.

 در بحث ذخایر آبی سدها هم اوضاع این استان مطلوب نیست؛ سد بیدواز اسفراین و بارزو شیروان کمتر از ۵ درصد آب دارند و سد چندیر راز و جرگلان با ۹ میلیون مترمکعب آب، بیشترین حجم پرشدگی را دارد.

 خراسان‌شمالی با ۸ سد و ظرفیت ذخیره‌سازی ۲۲۸ میلیون مترمکعب آب، یکی از استان‌های درگیر با بحران خشکسالی در کشور است.

 این وضعیت نیازمند اقدامات فوری و هماهنگی بین دستگاهی برای جلوگیری از تشدید بحران است.

 ۷۲ درصد شیروان درگیر خشکسالی است

 نوربخش داداشی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» در رابطه با وضعیت خشکسالی در شهرستان شیروان گفت: بر اساس آخرین آمار موجود طبق شاخص SPEI دوره ۱۰ساله تا پایان فروردین‌ماه سال جاری، ۸۷ درصد از استان خراسان شمالی درگیر خشکسالی است.

 مدیرکل هواشناسی خراسان‌شمالی ادامه داد: طی این بازه ۱۰ساله، ۷۲ درصد از شهرستان شیروان درگیر خشکسالی است که ۱۹ درصد آن درگیر خشکسالی بسیار شدید و شدید است.

 وی بیان داشت: با وجود اینکه درصد تحت‌تأثیر از خشکسالی در استان طی ۲ سال اخیر کاهش داشته؛ اما با توجه به خط روند افزایشی، سالانه به طور میانگین به مساحت تحت‌تأثیر از انواع خشکسالی در استان خراسان‌شمالی ۷/۸ درصد اضافه می‌شود.

 داداشی در ادامه دلایل اصلی خشکسالی در استان خراسان‌شمالی را تغییرات اقلیمی و افزایش دما، مدیریت نادرست منابع آب، تخریب محیط زیست، افزایش جمعیت و نیازهای آبی و دوره‌های طبیعی خشکسالی خواند.

 استفاده نادرست از منابع آبی استان یکی از دلایل خشکسالی است

 وی ادامه داد: تغییرات در الگوهای آب‌وهوایی استان باعث کاهش بارش و افزایش دما در این شهرستان شده است به طوری که میانگین دمای سالانه شهرستان شیروان در دوره آماری ۲۰ساله ۰/۲ درجه افزایش داشته که این افزایش باعث تبخیر بیشتر و تشدید شرایط خشکسالی شده است.

 این مسئول بیان داشت: استفاده نادرست از منابع آبی، مانند برداشت بیش از حد از سفره‌های زیرزمینی و توجه‌نکردن به روش‌های پایدار آبیاری، می‌تواند باعث کاهش سطح آب و خشکسالی شود.

 مدیرکل هواشناسی خراسان‌شمالی گفت: تغییر کاربری اراضی، جنگل‌زدایی و تخریب زیستگاه‌ها می‌تواند باعث کاهش رطوبت خاک و کاهش بارش شود.

 وی یادآور شد: افزایش جمعیت و نیازهای کشاورزی و صنعتی می‌تواند فشار بیشتری به منابع آبی وارد و باعث خشکسالی شود.

 این مسئول با اشاره به اینکه برخی مناطق به طور طبیعی دوره‌های خشکسالی را تجربه می‌کنند که ممکن است به دلیل الگوهای طبیعی جوی باشد، گفت: برای مقابله با خشکسالی، نیاز به برنامه‌ریزی مناسب، مدیریت منابع آب و اجرای پروژه‌های حفاظتی محیط زیست وجود دارد.

 بسیاری از محصولات زراعی ۱۰۰ درصد از بین رفته‌اند

 صادق رضاقلی‌زاده در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» با بیان اینکه حدوداً ۴۲ هزار هکتار از اراضی سطح شهرستان شیروان زیر کشت رفته‌اند، گفت: طی سال زراعی جاری پر کشت‌ترین محصولات زراعی شهرستان شیروان گندم و جو هستند.

 رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان شیروان ادامه داد: همچنین محصولات باغی این شهرستان نیز مانند انگور به میزان ۳ هزار و ۱۲۱ هکتار، سیب ۲ هزار ۹۸۷ هکتار و گردو به میزان یک هزار و ۹۹۴ هکتار زیر کشت رفته‌اند.

 وی در ارتباط با تغییراتی که در الگوی کشت طی سال‌های اخیر در منطقه صورت‌گرفته است، گفت: تغییراتی مانند استفاده از محصولات کم آب طلب، استفاده از محصولات و یا ارقام مقاوم به خشکی و توسعه گرما به انجام رسیده است.

 این مسئول با بیان اینکه تولیدات زراعی به‌شدت کاهش پیدا کرده و بسیاری از زمین‌ها به‌صورت ۱۰۰ درصدی از بین رفته‌اند و تولید به یک‌سوم رسیده است، افزود: میزان تولیدات محصولات عمده مثل گندم آبی به ازای هر هکتار ۳ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم و گندم دیم یک هزار و ۲۰۰ کیلوگرم بوده است که در سال جاری گندم آبی به ۲ هزار و ۴۰۰ کیلوگرم و گندم دیمی ۲۰۰ کیلوگرم پیش‌بینی شده است.

 رضاقلی‌زاده با بیان اینکه بیشتر غلات، درختان میوه و محصولات باغی در شهرستان در معرض آفت‌ها هستند، افزود: مهم‌ترین آفات شایع در محصولات کشاورزی شهرستان شیروان سِن گندم، کرم سیب، کرم خراط، کرم خوشه خوار انگور، سفیده انگور، شته‌ها و آکنه‌ها هستند.

 وی در پاسخ به اینکه طی سال گذشته چه میزان خسارت ناشی از آفت به محصولات وارد شده است، گفت: به علت مبارزه به‌موقع، محصولات دچار خسارت کمی شده‌اند؛ ولی در برخی مناطق به علت عدم مبارزه کشاورزان و باغداران، خسارت اندکی وارد شده است.

 رئیس اداره جهاد کشاورزی شهرستان شیروان افزود: برنامه‌هایی اعم از بازدید به‌موقع و مستمر، برگزاری کلاس‌های آموزشی و ترویجی در مراکز جهاد، استفاده از داده‌های هواشناسی و اعلام پیش‌آگاهی مبارزه به‌موقع، نصب بنر و توزیع اطلاعیه پیامکی به بهره‌برداران برای پیشگیری و مقابله با آفات در نظر گرفته شده است.

 خسارت خشکسالی به مزارع دیم و آبی در شیروان

 این مسئول در پاسخ به این سؤال که خشکسالی در شیروان چگونه بوده است، اظهار کرد: خشکسالی تمام محصولات را تحت تأثیر قرار داده است به‌گونه‌ای که مزارع دیم به طور کامل از بین رفته حتی به مزارع آبی نیز خسارت شدیدی وارد شده که با کاهش عملکرد محصولات مواجه بوده و برای تأمین بذر سال آینده به مشکل بر خواهیم خورد.

 رضاقلی‌زاده در خصوص تأثیر خشکسالی بر کاهش سطح زیر کشت محصولات گفت: ۷۲ درصد محصولات دیم در اثر خشکسالی آسیب ۱۰۰ درصدی دیده‌اند و ۳۰ درصد محصولات آبی نیز خسارت کامل پیدا کرده‌اند و سطوح باقی‌مانده نیز به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.

 وی افزود: گندم، جو، کنوا، کاملینا، کلزا و کلیه کشت‌های پاییزه و بهاره بیشترین آسیب را از خشکسالی دیده‌اند.

 کاهش ۷۵ درصدی برداشت گندم در شیروان

 رئیس اداره جهاد کشاورزی شیروان در پیش‌بینی برداشت محصولات جاری تصریح کرد: برداشت هر محصول با محصول دیگر متفاوت بوده؛ ولی به طور میانگین ۷۰ درصد کاهش عملکرد برای محصولات بوده که به طور مثال گندم از تولید ۳۳ هزار تن در سال گذشته به حدود ۸ هزار تن به خاطر خشکسالی رسیده است.

 وی در خصوص حمایت‌های جهاد کشاورزی از کشاورزان برای توسعه کشت محصولات مقاوم به آفت گفت: حمایت‌هایی چون معرفی ارقام مقاوم به آفت و بیماری‌ها، بازدید از مزارع و انتخاب ارقام مقاوم صورت می‌گیرد.

 رضاقلی‌زاده در خصوص برنامه‌های توسعه کشت‌های گلخانه‌ای یا محصولات کم آب، افزود: احداث گلخانه کوچک مقیاس در روستاها، ارائه تسهیلات به بخش گلخانه و حمایت‌های فنی از جمله برنامه‌های جهاد کشاورزی است.

 توسعه کشاورزی هوشمند برای مقابله با خشکسالی‌ها

 وی همچنین درباره نقش کشاورزی هوشمند با فناوری‌های نوین در آینده کشاورزی شیروان گفت: با استفاده از حسگرها، رطوبت خاک و سیستم‌های آبیاری هوشمند می‌توان مصرف آب را بهینه و از هدر رفت آب جلوگیری کرد، همچنین با کمک هوش مصنوعی و دوربین‌ها به طور دقیق‌تر زمان کنترل آفات و نوع آفات را مشخص کرد و با استفاده از پهپادها نیز می‌توان به صورت دقیق‌تر سم‌پاشی کرد.

 رضاقلی‌زاده در توصیه‌هایی به کشاورزان منطقه در زمینه انتخاب نوع کشت و مدیریت آفات خاطرنشان کرد: با به‌کارگیری آبیاری زیرسطحی، اجرای طرح‌های داربستی در تاکستان، استفاده از ارقام مقاوم به سرما و خشکی، سرشاخه کاری باغات با استفاده از ژنوتیپ‌های برتر، احداث گلخانه، تغذیه به‌موقع و اصولی، رعایت تناوب زراعی الگوی کشت، ارتباط با کارشناسان جهاد کشاورزی و استفاده به‌موقع از کودهای پایه و زیر مغذی بر اساس آزمون قاف در زمان کشت می‌توان آفات را مدیریت کرد.

 خشک‌شدن سد بارزو و از مدار خارج‌شدن تصفیه‌خانه آن

 حسین جوان، هم در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» در خصوص تشدید تنش آبی اظهار کرد: حوزهٔ دشت شیروان و فاروج جز بحرانی‌ترین دشت‌های استان است و خشکسالی‌ها و تنش آبی که به گفته مرکز آمار وزارت نیرو در چهل سال گذشته بی‌سابقه بوده، با توجه به میزان بارندگی‌ها مهم‌ترین مسئله است.

 مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان شیروان ادامه داد: همچنین قطعی‌های برق که در سال جاری زیاد بوده، باعث شده که بسیاری از منابع ما به‌خصوص در بخش روستایی و مجتمع‌ها ساعاتی از مدار خارج بشوند و این بحران تشدیدتر شده است.

 وی مسئله بعدی که باعث تشدید خشکسالی شده را شامل خشک‌شدن سد بارزو و از مدار خارج‌شدن تصفیه‌خانه آب شرب خواند و گفت: در حالی که در گذشته نه چندان دور، ۵۰ درصد تأمین آب شیروان از سد بارزو و تصفیه‌خانه که به همین منظور با ظرفیت ۵۲۰ لیتر در ثانیه احداث شده بود، انجام می‌گرفت؛ اما متأسفانه در حال حاضر قطره‌ای آب ورودی ندارد و کامل از مدار خارج شده است.

 جوان تصریح کرد: خارج‌شدن سد بارزو از مدار آب‌رسانی شهرستان شیروان باعث شد که در دو سال گذشته فشار بر روی شهرستان شیروان به نسبت سایر شهرهای استان مضاعف باشد.

 وی توضیح داد: به طوری که شهر خانلق، کوی وحدت، شهرک صنعتی‌های امیرآباد و دوین، حسین آباد، چلو، پیرشهید، مجتمع امیرآباد و اکنون هم شهر زیارت که سهمی از سد داشته و تأمین آب شرب آن‌ها به واسطه تصفیه‌خانه و سد انجام می‌شد، در این دو سال به مشکل برخورده است.

 نتیجه‌گیری: شهرستان شیروان، با وجود برخورداری از ظرفیت‌های قابل‌توجه در حوزه کشاورزی، دامپروری و صنایع تبدیلی، امروز در آستانه یک بحران جدی و چندوجهی قرار گرفته است؛ بحرانی که ریشه در تغییرات اقلیمی، سوءمدیریت منابع آبی، فرسایش زیست‌محیطی و منطبق نبودن سیاست‌های زراعی با واقعیت اقلیمی منطقه دارد.

 خشکسالی نه‌تنها منابع طبیعی و تولیدات کشاورزی را نابود کرده، بلکه معیشت هزاران خانوار روستایی را در معرض تهدید مستقیم قرار داده است.

 نابودی ۷۲ درصد مزارع دیم، کاهش ۷۵ درصدی تولید گندم، و خشک‌شدن سدهای حیاتی مانند بارزو، نشانه‌های آشکار یک زنگ خطر هستند که نمی‌توان نادیده گرفت.

 با این شرایط، برای نجات از این بحران باید مواردی را لحاظ کرد که شامل اصلاح الگوی کشت و استفاده از محصولات مقاوم به کم‌آبی، توسعه فناوری‌های نوین مانند آبیاری هوشمند، پهپادها و کشاورزی دقیق، سرمایه‌گذاری هدفمند در کشت‌های گلخانه‌ای و پایدار است که اگر امروز اقدام نشود، فردا ممکن است دیگر چیزی برای حفظ کردن باقی نمانده باشد.

 تهیه و تنظیم گزارش: احسان حق‌بین

 انتهای خبر/