نقش خانواده در بازسازی ارتباطات واقعی

استاد حوزه علمیه خواهران آشخانه در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» رهنمودها و دغدغه‌های رهبر حکیم و معظم انقلاب در ارتباط با فضای مـجازی را نشان‌دهنده نقش خطیر و بی‌بدیل حوزه‌های علمیه در این عرصه دانست و گفت: حوزه‌های علمیه باید ضمن شناخت و درک مناسب فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی، با وظـیفه و رسـالت خـود در این باره بیشتر آشنا شده و به شکل مطلوب به وظایف خویش عمل کنند تا بـهترین بهره از دانش روز عاید کشور شود.

 فائزه خالقی افزود: نهادهای مذهبی به‌ویژه حوزه‌های علمیه در آموزش استفاده صحیح از فضای مجازی به والدین نقش کلیدی و حیاتی دارند و این رسالت خطیر بر دوش آنهاست تا خانواده‌ها را از گمراهی و آسیب در فضای مجازی هدایت‌گری کنند.

وی برای حفظ ارزش‌های دینی در فضای مجازی راهکارهای مختلفی را مطرح کرد: آموزش، فرهنگ‌سازی، تقویت هویت دینی، وضع قوانین و نظارت و استفاده از ابزارهای مفید و سازنده است.

وی آموزش را در موارد زیر مطرح کرد: برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی در مورد سواد رسانه‌ای و اخلاق اسلامی در فضای مجازی برای دانش‌آموزان و دانشجویان؛ برگزاری دوره‌های آموزشی برای والدین جهت آگاهی از مخاطرات فضای مجازی و نحوه نظارت بر رفتار فرزندان؛ تولید و انتشار محتوای آموزشی در قالب فیلم، پادکست، و مقالات در مورد ارزش‌های دینی و اخلاقی در فضای مجازی.

 راهکارهای فرهنگ‌سازی

این استاد حوزه علمیه ترویج و معرفی شخصیت‌ها و الگوهای موفق در عرصه‌های مختلف که دارای هویت دینی و اخلاقی قوی هستند، تولید و انتشار محتوای جذاب و آموزنده در قالب‌های مختلف مانند کلیپ، اینفوگرافیک، پادکست که ارزش‌های دینی و اخلاقی را ترویج کنند و نقد و بررسی محتوای مخرب و آسیب‌زا در فضای مجازی و ارائه دیدگاه‌های جایگزین بر اساس ارزش‌های دینی را راهکارهای فرهنگ‌سازی در این حوزه برشمرد.

خالقی گفت: ارائه مباحث اعتقادی و پاسخ به شبهات دینی برای تقویت ایمان و باورهای دینی افراد، ارائه معارف دینی در قالب‌های جذاب و قابل‌فهم برای عموم مردم 

این استاد حوزه بیان کرد: امروزه، گسترش فضای مجازی و نفوذ تکنولوژی اینترنتی میان خانواده‌ها، تأثیرات مثبت و منفی بسیار زیادی در نگرش، رفتار و تربیت دینی و اخلاقی فرزندان آنان ایجاد کرده است.

وی ادامه داد: این تأثیرگذاری در زمینه تربیت دینی هم نقش داشته است و حتی باعث ایجاد شبهات بسیاری در ذهن فرزندان نسبت به مسائل دینی شده است.

خالقی افزود: باتوجه‌به اینکه نمی‌توان از تأثیرات مثبت فضای مجازی و نقش آن در تعلیم‌وتربیت چشم‌پوشی کرد، خانواده‌ها می‌توانند با مدیریت صحیح و سنجیده، تأثیرات منفی این فضا را کاهش دهند.

وی با اشاره به اینکه فضای مجازی جهان را به دهکده‌ای کوچک مبدل کرده است و مردم جهان را از قسمت‌های مختلف با اعتقادات و باورهای متفاوت، به همدیگر مرتبط می‌کند اظهار کرد: مباحث تربیت دینی فرزندان با چالش‌هایی روبه‌رو شده است.

این استاد حوزه علمیه افزود: یکی از ابزارهای کارآمد به‌منظور حفظ و احیای اعتقادات و تربیت اسلامی، فضای مجازی است که با مدیریت صحیح و هوشمندانه می‌توان از تهدیدات فضای مجازی و تأثیر منفی آن بر باورهای دینی کاسته و از آن به‌عنوان ابزاری جهت ارتقای باورهای دینی در فرزندان استفاده کرد.

خالقی با تأکید بر تأثیرات پیچیده فضای مجازی بر روابط اجتماعی و خانوادگی فرزندان گفت: فضای مجازی از یک سو می‌تواند به گسترش ارتباطات و دسترسی به اطلاعات کمک کند، اما از سوی دیگر ممکن است منجر به انزوا، کاهش تعاملات چهره‌به‌چهره، مشکلات رفتاری و عاطفی شود.

وی افزود: والدین و فرزندان کمتر در فضاهای مشترک فیزیکی و عاطفی و اطلاعاتی و تفریحی واقعی، خاطرات مشترکی را با هم تجربه می‌کنند.

خالقی تصریح کرد: این کاهش اشتراکات عاطفی و فکری و اطلاعاتی به تفاوت در منظر و دیدگاه آنها دامن می‌­زند و در نتیجه هر کدام از این دو، زندگی را از دید خود تفسیر و چه‌بسا مسیری متفاوت طی می‌کند.

وی ضمن تأکید بر اینکه نیاز به ارتباط، گفتگو، تعامل و تبادل اطلاعات یکی از نیازهای اساسی نوع بشر است؛ گفت: گفتگو مهم‌ترین مهارت در تحکیم بنیان و ایجاد فضای گرم در خانواده‌ها و فرصتی است تا افراد علایق، صمیمیت و کدورت‌های خود را ابراز و فاصله بین یکدیگر را کاهش دهند.

کودکان و نوجوانان؛ قربانیان خاموش فضای مجازی

مدیر مدرسه امام حسین (ع) آشخانه در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک»، گفت: داشتن برنامه و فعالیت برای دانش‌آموزان بهترین راهکار در مواجهه با فضای مجازی است. 

 پرویز قویدل گفت: وجود امکانات ورزشی در مدارس عامل مؤثر و مفیدی در به‌کارگیری و فعال و پویا کردن دانش‌آموزان دارد. 

این مدیر مدرسه گفت: فضای مجازی جذاب است و هر چیزی که جذاب باشد جدای از مثبت یا منفی بودن آن؛ کودکان و نوجوانان وارد آن مقوله می‌شوند. 

وی گفت: اکثر دانش‌آموزان به دلیل استفاده نادرست از فضای مجازی، تماشای فیلم‌های سریالی و سینمایی و بیداری تا نیمه‌های شب سر کلاس خواب‌آلود هستند. 

قویدل بیان کرد: عقب‌ماندگی از تحصیل، خواب‌آلودگی، تغییر شکل ظاهری، بی‌قراری هنگام دوری از گوشی، استرس و اضطراب عوامل ناشی از استفاده نادرست از فضای مجازی است. 

وی با بیان اینکه اکثر خانواده‌ها توان کنترل فرزندانشان در استفاده از فضای مجازی را ندارند و گلایه و اعتراض دارند؛ گفت: والدین باید با آموزش و یادگیری سواد رسانه اطلاعات خود را افزایش دهند و بتوانند فرزندان خود را به‌درستی مدیریت کنند. 

قویدل با اشاره به استقبال کم در برگزاری کارگاه‌های سواد رسانه‌ای گفت: به جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی و فردی فضای مجازی والدین و دانش‌آموزان باید در کلاس‌های سواد رسانه حضور فعال داشته باشند و از آموزش‌ها بهترین نحو استفاده کنند.

فضای حقیقی؛ راهی برای بازگرداندن عزت‌نفس

روان‌شناس در گفتگو با خبرنگار «عصر اترک» گفت: فضای مجازی مانند سراب و خیالی و انتزاعی است؛ اما کودکان و نوجوانان این فضای الی را با فضای حقیقی مقایسه می‌کنند و دچار چالش می‌شوند.

علی یاهوئی گفت: کودکان باید تحت‌نظر والدین و بزرگ‌ترها به‌درستی از منابع و سایت‌های معتبر و درست استفاده کنند در غیر این صورت دچار آسیب‌های روانی و اجتماعی جبران‌ناپذیری خواهند شد.

وی افزود: عزت‌نفس کودکان و نوجوانان و حتی بزرگسالان تحت‌تأثیر فضای مجازی قرار گرفته و افراد با مقایسه زندگی حقیقی خود با زندگی گزینشی و اغراق‌آمیز فضای مجازی دچار سرخوردگی و احساس حقارت می‌شوند. 

این مشاوره خانواده گفت: هر خانواده نیاز به یک روان‌شناس دارد تا در مسائل و چالش‌های زندگی آنها را مشاوره و راهنمایی کند. 

وی افزود: ایجاد جذابیت‌های واقعی برای کودکان، بهترین راه برای کاهش تأثیرات منفی فضای مجازی بر روان و شخصیت آنان است؛ هر چقدر بتوانیم در فضای حقیقی برای فرزندان خود جذابیت ایجاد کنیم به همان میزان فرزندان از فضای مجازی فاصله می‌گیرند.

اعتیاد، مهم‌ترین آسیب روانی فضای مجازی

مدرس سواد رسانه در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» گفت: مهم‌ترین آسیب روانی ناشی از استفاده بی‌رویه از فضای مجازی اعتیاد مجازی است.

فائزه خالقی افزود: اعتیاد به رایانه، اعتیاد به بازی‌های دیجیتال، اعتیاد به ارتباطات عاطفی و دوستانه، وسواس به اینترنت و هرزه بینی از مصادیق اعتیاد به اینترنت است.

این کارشناس رسانه بیان کرد: سازمان بهداشت جهانی برای اولین‌بار اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری را به‌عنوان یک «اختلال رفتاری» طبقه‌بندی کرده است.

وی با اشاره به اینکه افراد معتاد به فضای مجازی زمان زیادی را درگیر استفاده از اینترنت و انواع  نرم‌افزار و بازی‌های سرگرم‌کننده هستند؛ تصریح کرد: این افراد از کار و زندگی واقعی خود غافل می‌مانند و عقب می‌افتند و در درازمدت علاوه بر اینکه شغل خود را از دست می‌دهند، در مضیقه مالی شدیدی نیز قرار می‌گیرند.

خالقی با بیان اینکه اعتیاد به اینترنت برای کودکان و نوجوانان گاه با افت شدیدی تحصیلی همراه است؛ ادامه داد: اعتیاد به اینترنت باعث می‌شود تا فرد معتاد نتواند وظایف تحصیلی خود را درست انجام دهد در نتیجه اگرچه ممکن است فارغ‌التحصیل شود، اما سواد واقعی ندارد و نمی‌تواند شغل مناسب خود را پیدا کند.

جایگزین‌های فضای مجازی

خالقی بیان کرد: رفتن به کلاس‌های هنری و انجام فعالیت‌های خلاقانه از جایگزین‌های فضای مجازی برای کودکان به‌حساب می‌آید.

وی با اشاره به اینکه کودکان از دیدن چیزهای جدید، درک تجربه‌های نو و خلق چیزهای تازه لذت می‌برند؛ افزود: کودکانی که به موبایل و تبلت وابسته هستند از یادگیری نواختن یک ساز موسیقی، نجاری، نقاشی، مجسمه‌سازی، عکاسی، آشپزی و غیره لذت خواهند برد، زیرا این فعالیت‌ها قسمت‌هایی از مغز را فعال می‌کند که اطلاعات حسی را تفسیر می‌کند.

این کارشناس رسانه گفت: فعالیت‌های خانوادگی نیز می‌تواند یکی از جایگزین‌های فضای مجازی برای کودکان باشد؛ شما می‌توانید برنامه گردش در طبیعت بگذارید، به پارک یا جنگل بروید و چادر بزنید و لذت‌بردن از طبیعت را به فرزندتان بیاموزید.

وی ادامه داد: یک فعالیت ماجراجویانه در فضای باز، مانند صخره‌نوردی، رفتن به کوه یا انتخاب یک رودخانه برای آب‌بازی هم می‌تواند احساس بهتری به فرزندتان دهد.

خالقی برای استفاده صحیح فرزندان از اینترنت گفت: والدین باید با ایجاد تعادل بین نظارت و استقلال، آموزش‌های لازم را ارائه دهند و محیطی امن و سالم برای آنها فراهم کنند؛ این شامل آموزش مهارت‌های سواد رسانه‌ای، مدیریت زمان، حفاظت از اطلاعات شخصی، و تشویق به فعالیت‌های آفلاین است.

وی تأکید کرد: فضای مجازی هم فرصت است و هم تهدید خانواده‌ها باید با آگاهی و هوشیاری از این فضا استفاده کنند تا از آسیب‌های آن در امان باشند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.

نتیجه‌گیری: فضای مجازی، همان‌قدر که می‌تواند ابزاری برای رشد و آگاهی باشد، در صورت استفاده نادرست، به تهدیدی جدی برای سلامت روانی، تربیت دینی و انسجام خانوادگی تبدیل می‌شود.

اعتیاد مجازی، افت تحصیلی، کاهش عزت‌نفس، و گسست ارتباطات واقعی از جمله پیامدهای این آسیب هستند. راه نجات، در آموزش سواد رسانه‌ای، تقویت هویت دینی، و ایجاد جذابیت‌های حقیقی برای کودکان و نوجوانان نهفته است. خانواده‌ها، نهادهای آموزشی و مذهبی باید با آگاهی، گفت‌وگو، و مدیریت هوشمندانه، مسیر تربیت سالم را در این عصر دیجیتال هموار سازند.

تهیه و تنظیم گزارش: زهرا قربانی

انتهای خبر/