زیرساخت‌های ناهماهنگ برای معلولان

عضو شورای شهر بجنورد در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک»، درباره وضعیت زیرساخت‌ها برای افراد نابینا و معلول در شهر بجنورد گفت: در بجنورد اقدامات پراکنده‌ای انجام شده، اما این اقدامات فاقد هماهنگی اجرایی هستند. طراحی مسیرها، مبلمان شهری، و دسترسی‌ها نه با مطالعات دقیق صورت گرفته و نه با مشاوره واقعی از جامعه معلولان.

سید محسن موسوی افزود: که اجرای پروژه‌های پایلوت مانند خیابان بهزیستی بجنورد (از میدان آزادگان تا خیابان امام رضا و اداره بهزیستی) می‌تواند نمونه‌ای از این رویکرد باشد که هنوز هم به‌طور کامل تحقق نیافته و نیازمند بازنگری است.

محورهای پیشنهادی برای عدالت شهری

وی تعریف شاخص‌های ارزیابی عدالت فضایی برای افراد دارای معلولیت، حضور فعال معلولان در مراحل افتتاح و ارزیابی پروژه‌های شهری، بهره‌برداری از تجارب جهانی برای بومی‌سازی مفاهیم عدالت شهری، تعیین مشاوران معلول در سازمان‌ها و نهادهای اجرایی، ارتقاء آموزش عمومی و دانشگاهی درباره حقوق فضایی معلولان و طراحی فضاهای تفریحی، آموزشی و ورزشی متناسب با تنوع نیازهای جسمی چند راهکار اساسی برای اصلاح وضعیت موجود مطرح کرد.

رئیس کمیسیون عمران شورای شهر بجنورد همچنین بر اهمیت طراحی فضاهای شهری بر اساس فراگیری اجتماعی تأکید کرد و گفت: نباید فضاهایی خلق کنیم که کودکان، سالمندان، و افراد دارای معلولیت هم‌زمان در آن حضور داشته باشند؛ نه اینکه فقط برای یک گروه خاص طراحی شده باشند.

بسیاری از نقاط شهری هنوز مناسب حضور افراد معلول نیست

کارشناس مناسب‌سازی اداره کل بهزیستی خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک» با تأکید بر ضرورت رعایت استانداردهای جامع در طراحی شهری، اظهار کرد: طراحی محیط نباید بر اساس سلیقه باشد، نیازهای همه اقشار جامعه باید در نظر گرفته شود و فضایی فراگیر شکل بگیرد.

خورشید آموزگار اظهارکرد: زمانی‌که قرار است معابر، مکان‌های عمومی یا حتی وسایل حمل‌ و نقل طراحی شوند، باید به شکلی اجرا شوند که تمام افراد، فارغ از میزان توانایی جسمی، امکان استفاده از آن‌ها را داشته باشند.

وی با اشاره به قوانین ملی و بین‌المللی، از جمله قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، افزود: این قوانین دستگاه‌های اجرایی را موظف کرده‌اند هنگام طراحی و احداث اماکن عمومی و وسایل حمل‌ونقل، الزامات مناسب‌سازی را رعایت کنند، این حق قانونی افراد معلول است که همچون سایر شهروندان از امکانات شهری و خدمات عمومی بهره‌مند شوند.ب

آموزگار با بیان‌ این‌که علی‌رغم گذشت سال‌ها از تصویب و ابلاغ این قوانین، شاهدیم که بسیاری از نقاط شهری هنوز مناسب حضور افراد معلول نیست، عنوان کرد: نبود زیرساخت مناسب، نبود نظارت کافی، محدودیت بودجه و کم‌توجهی به مشارکت افراد دارای معلولیت در تصمیم‌گیری‌های اجرایی، از جمله چالش‌های مهم پیش‌روی تحقق شهر فراگیر است.

وی با گلایه از روند کند اجرای برنامه‌های مناسب‌سازی، افزود: وقتی فضای شهری برای بخشی از مردم غیرقابل‌استفاده باشد، عملاً فرصت‌های برابر از آنان سلب می‌شود. باید با عزمی جدی، حمایت‌های مالی مؤثر و مشارکت واقعی معلولان، این روند را اصلاح کنیم.

موانع شهری و ضرورت مناسب‌سازی

آموزگار با بیان این‌که هدف مناسب‌سازی رفع موانع موجود در محیط شهری برای افراد دارای معلولیت است، خاطر نشان کرد: مناسب‌سازی یعنی ایجاد شرایطی که افراد دارای محدودیت‌های حرکتی یا حسی بتوانند به راحتی در شهر تردد کنند. به‌عنوان مثال، اختلاف سطح بین پیاده‌روها و خیابان‌ها، یا نبود رمپ در معابر، مشکلات جدی برای افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند ایجاد می‌کند. با ساخت رمپ‌های استاندارد، می‌توان این موانع را برطرف کرد و فرآیند مناسب‌سازی را انجام داد.

وی با اشاره به وضعیت نامناسب سکوهای اتوبوس در بجنورد گفت: متأسفانه شرایط لازم برای استفاده افراد دارای معلولیت، به‌ویژه کسانی که با ویلچر جابه‌جا می‌شوند، فراهم نیست. در بسیاری از موارد، امکان دسترسی به سکوهای اتوبوس و استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی برای این افراد وجود ندارد.

راهکارهای عملی برای مناسب‌سازی
آموزگار در ادامه به راهکارهای مختلفی برای بهبود این شرایط اشاره کرد و گفت: نصب چراغ‌های راهنمایی صوتی برای کمک به افراد دارای معلولیت بینایی، استفاده از تابلوهای نشانگر مسیر به‌صورت تصویری برای افراد دارای معلولیت شنوایی، کاربرد موزاییک‌های زردرنگ شیاردار در پیاده‌روها به‌عنوان خطوط هدایت‌کننده برای نابینایان، پوشاندن جوی‌های آب و ایجاد پل‌های عابرپیاده برای تسهیل تردد و حذف تابلوها و موانع اضافی در معابر که برای افراد دارای معلولیت و حتی عموم مردم مشکل‌ساز هستند.

شهر دوستدار همه شهروندان
کارشناس مناسب سازی اداره کل بهزیستی استان با اشاره به آمارها و اقدامات حمایتی این نهاد، اظهار کرد: اقدامات حمایتی برای ۲۶ هزار فرد دارای معلولیت تحت پوشش بهزیستی مورد بررسی قرار گرفت، این افراد از خدمات متنوعی بهره‌مند می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به حمایت‌های مالی، مناسب‌سازی مسکن و کمک به تحرک افراد دارای معلولیت اشاره کرد.

وی افزود: بر اساس آمار ارائه‌شده، تنها در سال گذشته، مبلغ 4 میلیارد تومان به ۳۵۰ نفر از افراد دارای معلولیت، به‌ویژه آن‌هایی که با معلولیت‌های جسمی و حرکتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، پرداخت شده است. این کمک‌های مالی عمدتاً با هدف مناسب‌سازی محیط زندگی و تسهیل جابه‌جایی این افراد اختصاص یافته است.

مناسب‌سازی مسکن و معابر
آموزگار یکی از اولویت‌های اصلی سازمان بهزیستی در خراسان شمالی را مناسب‌سازی مسکن افراد دارای معلولیت دانست و خاطر نشان کرد: این اقدام شامل احداث رمپ، اصلاح دستشویی و حمام، و ایجاد مسیرهای قابل دسترس در منازل می‌شود تا زندگی روزمره برای این افراد آسان‌تر شود. علاوه بر این، در برخی موارد، تجهیزات کمکی مانند ویلچر، عصا و سایر وسایل توانبخشی نیز در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد.

چالش‌ها و نیاز به گسترش خدمات
این کارشناس با بیان این‌که این حمایت‌ها، هنوز تعداد زیادی از افراد دارای معلولیت نیازمند دریافت خدمات بیشتر هستند، گفت: مسئولان بهزیستی استان تأکید دارند که با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای، تلاش می‌کنند تا با اولویت‌بندی، کمک‌ها را به نیازمندترین افراد برسانند. همچنین، همکاری با نهادهای دیگر مانند شهرداری‌ها برای مناسب‌سازی معابر و فضاهای عمومی در دستور کار قرار دارد.

نتیجه‌‌گیری: ما هنوز نتوانسته‌ایم ظرفیت‌های خلاقانه و نوآورانه را برای شکوفایی اجتماعی در فضاهای شهری آزاد کنیم. در بحران‌های شهری، نبود قوانین شفاف باعث شده است دید جامعی نسبت به گروه‌های آسیب‌پذیر مانند معلولان وجود نداشته باشد. این خلأ در سیاست‌گذاری، تبعات جدی دارد. در برنامه‌ریزی شهری، خلاقیت نباید تنها محدود به فرم باشد، بلکه باید بر کارکرد اجتماعی شهر تمرکز داشت، به‌ویژه برای شهروندانی که نیازهای ویژه دارند.


تهیه و تنظیم گزارش: امین فیروزبخت